Гісторыя

Свiслаччына - край з шматгадовай і багатай гісторыяй, зямля, на якой у старажытнасці жылі яцвяжскія і славянскія плямёны. Значна пазней на гэтым заходнім рубяжы старажытнарускага дзяржавы рассяліліся палякі, у пачатку ХV стагоддзя - татары, у пачатку ХVI стагоддзя – габрэі.

Як мяркуецца, назва Свіслач мае яцвяжскага паходжання і азначае балота, багністае месца, волкасць. Па іншай версіі, назву Свіслач звязана з ракой Вісла (Рэспубліка Польшча). Менавіта адтуль (з Віслы) рухаліся славянскія плямёны на ўсход і засялялі тэрыторыю сучаснай Беларусі. Трэцяя версія - назва паселішча ўтварылася ад назвы ракі Свіслач. Гісторыкам Свіслач вядомая з сярэдзіны ХIII стагоддзя, калі нароўні з Гродзенскім, Навагрудскага, Ваўкавыскага існавала і Свіслацкае ўдзельнае княства на чале з князем Ізяславам. Першая згадка пра паселішча сустракаецца ў Іпацьеўскім летапісе і датуецца 1256 годам.

Свіслач разрасталася дзякуючы свайму выгаднаму геаграфічнаму становішчу і ўжо ў 1523 годзе атрымала статус мястэчка. З 1563 года Свіслаччу і навакольнымі землямі валодаў Ян Хадкевіч, які у 1572 годзе абмяняў Свіслач на Ляхавічы. А у 1581 годзе мястэчка зноў пераходзіць да Хадкевічам. З 1667 года ўладальнікі мястэчка быў прускі землеўладальнік.

Асаблівае месца ў гісторыі Свіслачы заняў перыяд з 1778 года, калі яе гаспадаром стаў Вінцэнт Тышкевіч, сенатар Вялікага княства Літоўскага, жанаты на пляменніцы караля Рэчы Паспалітай Аўгуста Понятовского.Это ён вырабіў рэканструкцыю Свіслачы, уладкаваў у цэнтры мястэчка вялікую рыначную плошчу, на якой праходзілі знакамітыя кірмашы. У Свіслачы былі свой заапарк, тэатр. Горад быў упрыгожаны паркам, 20-метровым абеліскам, ўязнымі варотамі.
У 1805 годзе Тышкевіч на свае сродкі заснаваў у Свіслачы гімназію першую свецкую школу ў Беларусі. У розны час гімназію скончылі К. Каліноўскі, В. Кавалеўскі, С. Горскі, Ю. Крашэўскі, Р. Траўгут, Н. Орда і іншыя, чые імёны ўвайшлі ў Беларускую энцыклапедыю.
У перыяд паўстання 1863-1864 г.г. пад кіраўніцтвам К.Каліноўскага Свiслаччына стала месцам, дзе адбываліся актыўныя дзеянні, перамяшчэння, баі і сутыкненні паўстанцаў з царскімі карнікамі. К.Каліноўскім пры ўдзеле В. Урублеўскага былі выдадзеныя сем нумароў газеты «Мужыцкая праўда».

Свіслач заўсёды была адміністрацыйным цэнтрам - цэнтрам княства, велікакняжацкіх і каралеўскіх уладанняў. З 1507 года яна стала цэнтрам староства Ваўкавыскага павета і ўвайшла ў яго склад, а ў 1793 годзе была далучаная да толькі што створаннаму Гродзенскаму ваяводства. У 1795 годзе Свіслач апынулася ў складзе Слонімскай губерні, затым па ўказе імператара Паўла I ўвайшла ў склад Літоўскай губерні, а з 1801 года - у склад Гродзенскай губерні ў якасці староства Ваўкавыскага павета.
Доўгі час Свіслач знаходзілася ў складзе Расійскай імперыі, а з 1921 па 1939 гады - у складзе Польшчы.

У 1921-1939 г.г. на тэрыторыі Свіслацкага раёна дзейнічалі падпольныя арганізацыі КПЗБ, КСМЗБ, Таварыства беларускай школы, Беларускай сялянска-работніцкай Грамады, якія вялі барацьбу за нацыянальнае вызваленне і ўз'яднанне з БССР.
У верасні 1939 года тэрыторыя Заходняй Беларусі ўвайшла ў склад БССР, а ў студзені 1940 году былі створаны Свіслацкі раён Беластоцкай вобласці (у яго склад увайшлі 17 сельскіх Саветаў) і Поразаўскі раён Брэсцкай вобласці (12 сельсаветаў). У Свіслачы адкрыліся 4 школы: беларуская сярэдняя школа і руская сямігадовая школа на базе і ў памяшканні былой польскай гімназіі, польская і яўрэйская сямігодкі. Сяляне атрымалі зямлю. У буйных населеных пунктах сталі працаваць гарадская і шэраг сельскіх бібліятэк, хата - чытальня. У Свіслачы быў адкрыты кінатэатр «Зорка».

22 чэрвеня 1941 г. нямецкая-фашысцкія войскі ўварваліся на тэрыторыю Савецкага Саюза, і ўжо 26 чэрвеня нямецкія часткі ўвайшлі ў пасёлак. З першых дзён на тэрыторыі Свіслацкага раёна пачалася масавая барацьба з ворагам. Дзейнічалі 3 партызанскія брыгады, 13 партызанскіх атрада і спецыяльная група «Устойлівыя». У Дабраволя, Навасёлках дзейнічалі падпольныя камсамольскія арганізацыі.

У лістападзе 1942 гады фашыстамі былі расстраляныя 1536 чалавек яўрэйскай нацыянальнасці, якія знаходзіліся ў Свіслацкім гета. Усяго за час акупацыі ў раёне былі загінула 5231 мірных жыхароў.
Пасля вызвалення Свiслаччыны ў ліпені 1944 года пачаліся аднаўленчыя работы. Аднаўляліся жалезныя дарогі, масты, сувязь. Аднавілі сваю працу бальніца, пошта, міліцыя, станоўчыя зрухі назіраліся ў будаўніцтве. Былі створаны шэраг калгасаў. Пяцігадовы план быў выкананы за 4 гады і 5 месяцаў.

Штогод ўзрастала эфектыўнасць народнай гаспадаркі, паспяхова выконваліся планы эканамічнага і сацыяльнага развіцця.