Праект «СГ» да Году малой радзімы «Здабытае страчанае». «З музея часам вее»

Паважаныя сябры, мы працягваем наш гістарыка-краязнаўчы тур па малой радзіме. І на гэты раз у пошуках мінуўшчыны адпраўляемся ў гарадскі музей. Адразу скажам, што нас найбольш цікавіць тое, што захоўваецца ў сценах яго фондасховішча. Прадчуваеце, якія экзэмпляры там можна пабачыць?! Ужо не церпіцца, праўда? Але спачатку прапаную на хвілінку спыніцца перад дзвярыма і акінуць позіркам сам Свіслацкі гісторыка-краязнаўчы музей. Акінулі? А цяпер зрабіце гэта з усведамленнем таго, што перад вамі адзін з самых старэйшых будынкаў горада, пабудаваны ў 1907 годзе. Першапачаткова тут размяшчалася яўрэйская карчма. Пасля Вялікай Айчыннай вайны будынак прымерыў на сябе ролі і калгаснага праўлення, і гасцініцы, і музычнай школы. А ў 1976-м тут быў адкрыты музей, і адразу пачалася вялікая праца па фарміраванні фондавых калекцый. Як адзначыла галоўны захавальнік фондаў музея Вольга Трахімік, сёння ў храме гісторыі налічваецца больш за восем тысяч экспанатаў асноўнага фонда. Шмат. І, вядома, адразу пра ўсё не раскажаш. А вось пра горстачку – калі ласка. Што ж... Пачнём. Вашай увазе экспанаты з фондавай калекцыі, прысвечанай медыцыне Свіслаччыны, – самыя цікавыя, незвычайныя, унікальныя рэчы.

Без-имени-6.jpg

Лямпа ад ваенфельчара

Гэта лямпа першага рэнтгенаўскага апарата Свіслацкай бальніцы. Захоўваецца яна ў музеі з 1982 года. А прынёс яе сюды Васіль Сарокін. Гэтая лямпа, заявіў ён, прапрацавала ў рэнтгенкабінеце больш за дваццаць гадоў.

У юбілейны год Вялікай Перамогі нельга абыйсці ўвагай і самога Васіля Пятровіча: у гісторыю свіслацкай медыцыны ён увайшоў як рэнтгенолаг, а ў летапіс Вялікай Айчыннай упісаны як ваенны фельчар.

сарокин.jpg

Васіль Сарокін нарадзіўся 9 мая 1918 года ў Курскай вобласці. Нягледзячы на ўсе цяжкасці таго часу, яму ўдалося скончыць 7 класаў. У 30-я гады паступае ў Горкаўскі фармацэўтычны тэхнікум. Пасля яго заканчэння застаецца ў Горкім асістэнтам аптэкі. У 1938 годзе па камсамольскай пуцёўцы ад’язджае на Далёкі Усход. Працуе ў 1-й Далёкаўсходняй Чырванасцяжнай арміі ў шпіталі, затым – начальнікам аптэкі горада Барабаш. У 1941-м Васіль Сарокін рвецца на фронт, але і на Далёкім Усходзе неспакойна, і да 1942-га ён знаходзіцца там. Атрымоўвае званне старэйшага ваенфельчара. У 1942-м Васіля Пятровіча пераводзяць у дзейсную часць пад Маскву. Ён знаходзіцца ў складзе 105-й асобнай стралковай брыгады ў якасці начальніка санітарнай службы. Быў паранены, пасля шпіталю зноў вярнуўся ў родную часць, атрымаў званне старэйшага фельчара дывізіёна.

Удзельнічаў Васіль Сарокін і ў вызваленні Беларусі. Тут яго полк трапіў у акружэнне. Батарэю разбілі. Нягледзячы на цяжкія баі, байцам усё ж удалося вырвацца з акружэння. А ў часці тым часам іх палічылі загінуўшымі. Дамоў нават накіравалі ліст: маўляў, Васіль Пятровіч Сарокін прапаў без вестак. А ён застаецца ў страі: удзельнічае ў баявых аперацыях, вызваляе Мінск, Гродна, Беласток, Варшаву, Кёнігсберг. Асабіста сам не раз выносіць параненых з поля бою. Пасля Кёнігсберга ўзнагароджаны ордэнам Чырвонай Зоркі.

Вайну Васіль Сарокін скончыў у Берліне. Пасля разгрому фашыстаў быў накіраваны ў Беларускую ваенную акругу. У 1947 годзе па стане здароўя пайшоў у адстаўку і застаўся ў Свіслацкім раёне. Працаваў у Дабравольскай бальніцы, а потым – у Свіслацкай рэнтгенолагам.

За свой ратны подзвіг Васіль Сарокін узнагароджаны шматлікімі медалямі: «За ўзяцце Кёнігсберга», «За вызваленне Варшавы», «За ўзяцце Берліна», «За перамогу над Германіяй у Вялікай Айчыннай вайне 1941–1945 гг.», «За адвагу», «За баявыя заслугі».

Без-имени-5.jpg

Ампулы ёду з 1943 года

Паглядзіце, як добра выглядае гэтая невялікая кардонная скрыначка. Не горшы выгляд мае і яе змесціва – дзесяць ампул з ёдавай настойкай. І гэта нягледзячы на тое, што ім без малога 77 гадоў. Як пазначана на скрыначцы, дата вырабу лекавага прэпарата – 24 ліпеня 1943 года. Уяўляеце? Адчуваеце подых ваеннага часу? Вось дык экспанат! І цалкам магчыма, што іншыя ампулы з гэтай жа серыі саслужылі сваю службу і на фронце: выкарыстоўваліся для дэзінфекцыі скуры, хутчэйшага гаення ран, як супрацьзапаленчы сродак.

Без-имени-4.jpg

Калісьнія рэцэпты
На пару-тройку гадоў старэйшыя за ёд узоры рэцэптаў на рускай, беларускай і польскай мовах, выпісаных жыхарам раёна яшчэ ў даваенны час і перыяд нямецка-фашысцкай акупацыі. Гэтыя экспанаты папоўнілі калекцыю музея ў 1997-м дзякуючы паразаўчаніну Рамуальду Сакалоўскаму. На іх і згадваюцца аптэка ў Поразаве, прозвішча Сакалоўскі (гэта той чалавек, для якога выпісваўся рэцэпт). Напісанае ўрачом таксама не сцёрта часам, можна было б прачытаць, каб не традыцыйна неразборлівы ўрачэбны почырк. Звярніце ўвагу і на тое, як тагачасныя рэцэпты адрозніваюцца ад сучасных візуальна. На іх акрамя канкрэтнага прадпісання лекара можна прачытаць і нешта накшталт «Пры кожным захворванні безадкладна звярніся да ўрача», «Утрымлівай сваю кватэру і вопратку ў чыстаце».

Аўтарэфераты

Музей – гэта своеасаблівая Дошка гонару таленавітых землякоў. Не без падстаў ганарыцца свіслацкая зямля людзьмі, якія сказалі сваё важкае слова ў навуцы. Ёсць сярод такіх і медыкі. А цэннымі экспанатамі для музейных фондаў сталі аўтарэфераты іх дысертацый. Тут можна патрымаць у руках працу «Экспериментальная характеристика этиленбисдитиокарбаматов и эфиров дитиокарбаминовой кислоты» (Смаленск, 1968 год) на суісканне вучонай ступені кандыдата медыцынскіх навук Мікалая Міхайлавіча Курбата, ураджэнца Свіслачы, урача-фармаколага, таксіколага, прафесара. Дарэчы, з аўтографам навукоўца: «Моим землякам-свислочанам с уважением и благодарностью». Можна пагартаць аўтарэферат вядомага ў раёне гінеколага Алы Рыгораўны Даманавай «Беременность и роды у сельских жительниц» (Мінск, 1974 год), пазнаёміцца з навуковымі інтарэсамі – хваробамі нерваў – Мікалая Фаміча Філіповіча (Масква, 1982 год) і Івана Ніканоравіча Горбача (Курск, 1975 год).

ене.jpg

Асабістыя рэчы

Вельмі прыемна, калі людзі не забываюць сваёй малой радзімы, працуючы ў вялікіх гарадах, не губляюць сувязі з маленькім краем дзяцінства. Дзякуючы такім адносінам багацее і фондасховішча музея. Гонар для яго мець сярод тысяч экспанатаў асабістыя рэчы выхадцаў з раёна. Так, Іван Горбач, кандыдат медыцынскіх навук, – аўтар шматлікіх навуковых прац. Ён з задавальненнем перадаў музею не толькі аўтарэферат сваёй дысертацыі, але і безліч аўтарскіх выданняў аб даследаваннях нервовай сістэмы чалавека. На адным з іх цёплы аўтограф: «Родному музею от автора». Акрамя таго, музей можа пахваліцца арыгіналам атэстата сталасці, што быў выдадзены Івану Ніканоравічу Поразаўскай школай у 1951 годзе. Што сказаць, выдатна вучыўся будучы вучоны. І яшчэ як рэдкі напамін аб земляку – яго асабісты неўралагічны малаточак.

Без-имени-3.jpg

Кельня

У 1976 годзе музей атрымаў у свае фонды падарунак ад будтрэста № 11 – сімвалічную кельню. Гэтая прылада, без якой не абыйсціся ні на адным будаўніцтве, была ўручана медработнікам Свіслацкага раёна на адкрыцці новай райбальніцы. Кожны ведае, што будаўніцтва сённяшніх будынкаў медыцынскай установы звязана з імем Мікалая Аляксандравіча Турко, які яшчэ пры жыцці стаў для свіслачан чалавекам-легендай – слыў таленавітым арганізатарам і ініцыятыўным будаўніком. Кіраваў Мікалай Аляксандравіч бальніцай у райцэнтры на працягу дваццаці пяці гадоў. Заслужаны ўрач БССР, ганаровы грамадзянін г. Свіслачы, ён і зараз у памяці горада, у яго гісторыі.
Дзесяць гадоў таму, якраз на 70-годдзе Свiслацкага раёна, мне пашчасцiла сустрэцца з гэтым цудоўным чалавекам. Час прайшоў, а па сёння памятаю бляск у яго вачах, калi ён распавядаў пра сваё збудаванае дзецiшча.

«Мне хацелася нешта рабіць. І рабілі. Усё гэта, – нібы спрабуючы абхапiць абдымкамi створанае, казаў тады Мікалай Аляксандравіч, – рабілася сваімі рукамі. Збіраў для будаўніцтва грошы, што не выкарыстоўвалiся ў іншых раёнах. Гэтую бальнiцу пабудавалі за два гады. Не патрапіла яна ў даўгабуды. А якая ўсё ж махіна!.. Цэглу для абліцоўвання з Літвы вазілі. Спачатку, праўда, не хацелі з намі мець ніякіх кантактаў: маўляў, за мяжу не прадаем. Але, калі даведаліся, што я з Беларусі, з Белавежскай пушчы, адразу справа вырашылася...»

На гэтым пакуль усё. Зачыняем дзверы музея. Але ненадоўга. Абавязкова вернемся сюды, каб зноў адчуць непаўторны і прыцягальны пах часу.

Падрыхтавала Наталля ТУРКО